The late Mrs. Trang Ngea, born Lay Hunky, dead on August 28, B.E.2566 A.D.2022
ថ្ងៃអាទិត្យ ២កើត ខែភទ្របទ ឆ្នាំខាល ចត្វាស័ក ព.ស.២៥៦៦ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២៨ ខែសីហា គ.ស.២០២២
Sunday the 2nd Waxing Moon of Poṭṭhapāda B.E.2566 equivalent to August 28, A.D.2022 Year of the Tiger
The Phnom Penh Postអ្នកស្រី ត្រឹង ងា ​ឈ្មោះ​ដើម ​ឡាយ ហ៊ុនគី​ ជា​ម្ចាស់​ស្នាដៃ​សៀវភៅ​អរិយធម៌​ខ្មែរ ​និង​សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​ បានទទួល​មរណភាព​នៅ​ម៉ោង​ ៧​ព្រឹកថ្ងៃទី​២៨ សីហា​ ព.ស.២៥៦៦ គ.ស.២០២២ ​ដោយ​រោគាពាធ​។ ពិធី​បុណ្យសព​ធ្វើ​នៅផ្ទះ​លេខ​ ១៦ ផ្លូវ​ ១៤៣ សង្កាត់​វាលវង់ ខណ្ឌ​៧​មករា ចំណែក​ពិធី​បូជាសព​នឹង​ប្រព្រឹត្តទៅ​នៅ​វត្ត​គល់​ទទឹង នា​ថ្ងៃទី​៣០ សីហា​។ នេះ​បើតាម​លោក ត្រឹង បញ្ចា​រុណ កូន​ទី​៣ របស់​អ្នកស្រី ឡាយ ​ហ៊ុនគី​។​

​លោក​ ត្រឹង បញ្ចា​រុណ បាន​សរសេរ​នៅលើ​ហ្វេ​ស​ប៊ុ​កនៅ​ព្រឹក​ថ្ងៃទី២៨​ ខែសីហា​ថា​ ម្តាយ​ជាទី​ស្រឡាញ់​របស់​លោក​ គឺ​អ្នកស្រី ​ឡាយ ​ហុនគី ​ហៅ​អ្នកស្រី ​ត្រឹង ងា ​បានទទួល​មរណភាព ​នៅ​ម៉ោង ​៧ ​ព្រឹក​ថ្ងៃទី ២៨​ ខែសីហា ​ដោយ​រោគាពាធ​។ តាមរយៈ​ការ​បង្ហោះ​សារ​តាម​បណ្តាញ​សង្គម​ហ្វេស​ប៊ុក​នេះ ​លោក​ចាត់ទុកជា​ការជូន​ដំណឹង​ និង​ជាការ​អញ្ជើញ​ដល់​ញាតិមិត្ត​ទាំងឡាយ​ដែលមាន​បំណង​មក​ចូលរួម​បុណ្យសព​។​

​លោក​សរសេរថា​៖ «ដោយ​កម្លាំង​កុសលកម្ម ​ដែល​អ្នក​ម្តាយ​បានធ្វើ សូមអ្នក​ម្តាយ​បាន​ទៅកាន់​សុគតិភព ​កុំបី​ខាន​ឡើយ​។ ពិធី​បុណ្យសព​នឹង​ប្រព្រឹត្តទៅ​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ២៨ ​ដល់​ ២៩ ​សីហា ​២០២២ ​នៅផ្ទះ​លេខ​ ១៦ ផ្លូវ ​១៤៣ សង្កាត់​វាលវង់ ​ខណ្ឌ​៧​មករា ។ ពិធី​បូជាសព​នឹង​ប្រព្រឹត្តទៅ​នៅ​វត្ត​គល់​ទទឹង ​នា​ថ្ងៃទី​ ៣០ សីហា ​២០២២»។​​លោក ​កុក រស់ ប្រធាន​នាយកដ្ឋាន​សៀវភៅ និង​ការអាន​ នៃ​ក្រសួង​វប្បធម៌ ​និង​វិចិត្រសិល្ប​: ប្រាប់​ភ្នំពេញ​ប៉ុស្តិ៍​នៅ​ថ្ងៃទី​ ២៨ ​ខែសីហា​ថា​ នាយកដ្ឋាន​សៀវភៅ ​និង​ការអាន មិនបាន​កត់ត្រា​ល្អិតល្អន់​ពី​ប្រវត្តិ និង​ស្នាដៃ​របស់​អ្នកស្រី ត្រឹង ងា ឡើយ ​ប៉ុន្តែ​មាន​ស្នាដៃ​មួយ​បាន​កត់ត្រា​ច្បាស់​លាស់​ជា​ស្នាដៃ​របស់​អ្នកស្រី ​ត្រឹង ងា ​នោះ​ គឺ ​សៀវភៅ​អរិយធម៌​ខ្មែរ នៅ​អំឡុង​ឆ្នាំ ១៩៧៣ – ១៩៧៤​។

​លោក​ថ្លែងថា​៖ «ច្បាស់​រឿង​សៀវភៅ​អរិយធម៌​របស់​គាត់​ហ្នឹង ​ប៉ុន្តែ​ពេល​សរសេរ​គាត់​មិន​ដាក់ឈ្មោះ​គាត់​ទេ គឺ​ដាក់ថា អ្នកស្រី​ ត្រឹង ងា តែ​ឈ្មោះ​គាត់​ពិតប្រាកដ​ ឡាយ ហ៊ុន​គី​។ គាត​ដាក់ឈ្មោះ​ប្តី ព្រោះ​កាលសម័យ​នោះ ​គេ​យក​គោល​ប្តី​ទៅប្រើ ​អ៊ីចឹង​លោក​ ត្រឹង ​ងា ​ហ្នឹង​ប្រុស​ទេ​ ហើយ​គាត់​ដាក់​អ្នកស្រី​ ត្រឹង ងា មានន័យថា​ គាត់​ជា​ប្រពន្ធ​របស់លោក​ ត្រឹង ងា»។​

​លោក​បន្តថា ​ក្រៅពី​ជា​ម្ចាស់​សៀវភៅ​អរិយធម៌​ អ្នកស្រី ​ត្រឹង ងា ​គឺជា​គ្រូបង្រៀន​ម្នាក់​នៅ​ខេត្ត​បាត់ដំបង ​ហើយ​ឆ្នាំ​ ២០២០​ លោក សុខ ទូច​ ប្រធាន​រាជបណ្ឌិត្យ​សភា​កម្ពុជា និង​ជា​អនុប្រធាន​ប្រចាំការ​ក្រុមប្រឹក្សា​បណ្ឌិតសភា​ចារ្យ ​នៃ​រាជបណ្ឌិត្យសភា​កម្ពុជា ​បានប្រគល់​សញ្ញាបត្រ​កិត្តិ​បណ្ឌិត ​នៃ​រាជបណ្ឌិត្យ​សភា​កម្ពុជា​ ដល់​អ្នកស្រី​ដែល​បាន​បំពេញ​កាតព្វកិច្ច​ជូន​ជាតិ​មាតុភូមិ​។

​តាម​ការផ្សាយ​របស់​រាជ​បណ្ឌិត្យសភា​កម្ពុជា​ អ្នកស្រី​ ត្រឹង ងា ​មានឈ្មោះ​ដើម​ថា ​ឡាយ ហ៊ុន​គី ​កើត​ថ្ងៃទី ​២៤​ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ​ ១៩៣៩ ​នៅ​ភូមិ​ស្រមោច ​ឃុំ​ព្រះនេត្រព្រះ ​ស្រុក​ព្រះនេត្រព្រះ ​ខេត្ត​បាត់ដំបង ​(បច្ចុប្បន្ន ​ខេត្ត​បន្ទាយមានជ័យ)​។ អ្នកស្រី​បាន​ចាប់​អាជីព​ជា​គ្រូបង្រៀន ​តាំងពី​ឆ្នាំ​ ១៩៥៧ ​នៅ​ខេត្ត​បាត់ដំបង​ ហើយ ​១ ឆ្នាំ​ក្រោយមក ​គឺ​នៅ​ឆ្នាំ​ ១៩៥៨ ​អ្នកស្រី​បាន​រៀប​អាពាហ៍​ពិពាហ៍​ ជាមួយ​លោក ​ត្រឹង ងា ​ដែលមាន​ស្រុកកំណើត​ជា​អ្នកស្រុក​យីង​ចូវ ​ខេត្ត​ពលលាវ ​កម្ពុជា​ក្រោម​។ អ្នកស្រី ​ឡាយ ​ហ៊ុនគី ​ក្រោយមក​ក៏បាន​ផ្លាស់​ឈ្មោះ​ជា​អ្នកស្រី​ ត្រឹង ងា​។ ការផ្លាស់​ឈ្មោះ​តាម​ស្វាមី​នេះ ​គឺជា​ការធ្វើតាម​ទម្លាប់​បារាំង​របស់​អ្នករដ្ឋការ​ខ្មែរ​សម័យ​នោះ​។

​នៅ​ឆ្នាំ​ ១៩៦២ អ្នកស្រី​បាន​បន្ត​ការសិក្សា​នៅ​វិទ្យាស្ថាន​ជាតិ​គរុកោសល្យ​ផ្នែក​អប់រំ​សាស្ត្រាចារ្យ រហូតដល់​ឆ្នាំ​ ១៩៦៦ អ្នកស្រី​បានបញ្ចប់​ការសិក្សា​ថ្នាក់​បរិញ្ញាបត្រ​អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ និង​ក្លាយទៅជា​គ្រូបង្រៀន​នៅ​វិទ្យាល័យ​ព្រះស៊ីសុវត្ថិ​។ អ្នកស្រី បាន​និពន្ធ និង​បោះពុម្ពផ្សាយ​ស្នាដៃ​សៀវភៅ​ដ៏​ល្បី​ ១ ​ក្បាល​ក្នុង​ឆ្នាំ​ ១៩៧៤ ឈ្មោះថា «​អរិយធម៌​ខ្មែរ​» ដោយបាន​ប្រើ​ឈ្មោះ ​«អ្នកស្រី ត្រឹង ងា» ​ជា​អ្នកនិពន្ធ​លើ​សៀវភៅ​។ មុន​ថ្ងៃទី​ ១៧ មេសា ឆ្នាំ​ ១៩៧៥ អ្នកស្រី​ជា​នាយិកា​វិទ្យាល័យ​នារី ភ្នំពេញ​។

​ក្រោយ​ថ្ងៃទី​ ១៧ មេសា ឆ្នាំ ​១៩៧៥ ក្រុមគ្រួសារ​របស់​អ្នកស្រី ក៏មាន​វាសនា​មិន​ខុសពី​ប្រជាជន​ខ្មែរ​ដទៃទៀត​ដែរ​។ អ្នកស្រី និង​ស្វាមី ព្រមទាំង​គ្រួសារ ត្រូវ​ខ្មែរក្រហម​ជម្លៀស​ទៅ​ភូមិ​ក្បាលដំរី​ក្រោម ស្រុក​កោះធំ ខេត្តកណ្ដាល​។ នៅក្នុង​របប​ខ្មែរក្រហម អ្នកស្រី ឡាយ ហ៊ុន​គី និង​ស្វាមី មិនបាន​កែ​ឈ្មោះ ឬ​លាក់​ប្រវត្តិ​ពិត ដែលជា​សាស្ត្រាចារ្យ​នៅក្នុង​របប​សាធារណរដ្ឋ​ខ្មែរ​ឡើយ​។ ក្រោយមក នៅ​ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ​ ១៩៧៥ ស្វាមី​របស់​អ្នកស្រី គឺ​លោក​ ត្រឹង ងា ត្រូវបាន​កម្មាភិបាល​ខ្មែរក្រហម​ម្នាក់​មកជួប​លោក​ ត្រឹង ងា ហើយ​បាន​ «​ស្នើ​»​ឱ្យ​លោក​ ត្រឹង ងា ទៅ​ជួយ​រៀបរៀង​ទស្សនាវដ្ដី​របស់​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ​។ លោក ​ត្រឹង ងា ត្រូវបាន​ខ្មែរក្រហម​បញ្ជូនមក​ម​ន្ទី​រស ​២១ (​គុក​ទួលស្លែង​) នៅ​ថ្ងៃទី ​២០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ​១៩៧៥ និង​ក្រោយមក​ក៏​ត្រូវបាន​ខ្មែរក្រហម​សម្លាប់​លោក​នៅ​ទីនោះ​។ គ្រួសារ​អ្នកស្រី ត្រូវបាន​ខ្មែរក្រហម​ជម្លៀស​ចេញពី​ភូមិ​ជាច្រើនលើក​ច្រើនសា រហូត​ទៅដល់​ភូមិ​ចក​តូច ឃុំ​ចក​តូច ស្រុក​មោងឫស្សី ខេត្តបាត់ដំបង​។​

​ក្រោយ​ថ្ងៃ​រំដោះ ថ្ងៃ​ ៧ មករា ឆ្នាំ​ ១៩៧៩ អ្នកស្រី​បាន​បន្ត​រស់នៅ​ក្នុងស្រុក​មោងឫស្សី ​និង​ស្រុក​មង្គលបុរី ​រកស៊ី​លក់ដូរ​គ្រាន់​ចិញ្ចឹម​កូនៗ​។ នៅ​ឆ្នាំ​ ១៩៨៣ ​អ្នកស្រី​បាន​បន្ត​អាជីព​ក្នុង​វិស័យ​អប់រំ ដោយបាន​ក្លាយជា​នាយិកា​វិទ្យាល័យ​មង្គលបុរី​ ខេត្ត​បាត់ដំបង ​(បច្ចុប្បន្ន ​ខេត្ត​បន្ទាយមានជ័យ​)​។ នៅ​ឆ្នាំ ​១៩៩៥ បាន​ចូលនិវត្តន៍​ពី​ជីវភាព​ក្នុង​វិស័យ​អប់រំ​។ នៅ​ឆ្នាំ​ ១៩៩៨​ ដល់ ​២០០៦​ អ្នកស្រី​ជា​ប្រធាន​គណៈកម្មការ​រៀបចំ​កា​របោះ​ឆ្នោត ​ខេត្ត​បន្ទាយ​មានជ័យ​។ ក្រោយពី​ចូលនិវត្តន៍​ អ្នកស្រី​បាន​ចំណាយ​ពេលវេលា​ភាគច្រើន​របស់​អ្នកស្រី​ក្នុង​វិស័យ​ព្រះពុទ្ធសាសនា ​នៅ​ខេត្ត​បន្ទាយ​មានជ័យ ​និង​បាន​ប្តូរ​ទីលំនៅ​មក​រស់នៅ​ជាមួយ​កូនប្រុស​ទី ​៣ នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ នៅ​ឆ្នាំ​ ២០១៩ រហូតមក​។​

​សៀវភៅ​អរិយធម៌​ខ្មែរ ​ដែលជា​ស្នាដៃ​របស់​អ្នកស្រី គឺជា​ប្រភព​ឯកសារ​ដ៏​ចម្បង និង​បានរួម​ចំណែក​យ៉ាងសំខាន់​សម្រាប់​អ្នកសិក្សា​ថ្នាក់​បញ្ចប់​ ក៏ដូចជា​អ្នកស្រាវជ្រាវ ​និង​យុវជន​ជំនាន់​ក្រោយ​ ក្នុងការ​សិក្សា​រៀនសូត្រ ​ពង្រីក​ចំណេះដឹង ​និង​បន្ត​ការសិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​បន្ថែម​អំពី​វប្បធម៌ ​និង​អរិយធម៌​ខ្មែរ​។ ដោយយោង​លើ​សមិទ្ធផល​ និង​ការចូលរួម​ចំណែក​ដ៏​មានតម្លៃ​មិនអាច​កាត់ថ្លៃ​បាន​របស់​អ្នកស្រី ក្នុង​ផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រ​ និង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ ​លោក​សុខ ទូច​ ប្រធាន​រាជបណ្ឌិត្យសភា​កម្ពុជា​បានចេញ​សេចក្ដីសម្រេច ​ប្រគល់​សញ្ញាបត្រ​កិត្តិ​បណ្ឌិត​ផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រ នៃ​រាជបណ្ឌិត្យ​សភា​កម្ពុជា ​ជូន​អ្នកស្រី ​ត្រឹង ងា ​ដើម្បី​ជាការ​តបស្នង​ចំពោះ​គុណបំណាច់​ធំធេង​របស់​អ្នកស្រី​ក្នុង​បុព្វហេតុ​ជា​ឧត្ដមប្រយោជន៍​នៃ​សង្គមជាតិ​៕

Author of Khmer Civilisation, Troeng Ngea, succumbs to illness aged 83
Khmer Times, August 29, 2022

Troeng Ngea also known as Lay Hun Ky, professor and author of “Khmer Civilisation”, passed away yesterday morning after a lengthy illness at the age of 83 in Phnom Penh.

Ngea authored Khmer Civilization Part 1 and 2, which was published in 1974 and is a useful resource for students and researchers.

According to her son, Troeng Panhcharun, his mother had been seriously ill for two years and three months and was bedridden before she died.

“My mother had osteoporosis and high blood pressure which brought her so much pain she could not walk,” Pachcharun said.

He added that she spent the last month of her life at her homeland in Banteay Meanchey province teaching Buddha lessons before she succumbed to the illness.

“The funeral is held in Phnom Penh over two days so students or researchers can attend, pray for her, and say goodbye to her. The cremation will be held on Wednesday this week at Kol Totoeng Pagoda in Phnom Penh’s Meanchey district,” Panhcharun said.

Yeang Vandy, chairman of Preah Soriya Group, who attended the funeral of Troeng Ngea, said yesterday that Troeng Ngea’s book will be valuable for students and researchers alike as it plays an important role in filling in the gaps related to Khmer civilisation, culture, and history.

Vandy, who is the group leader of studying and researching authors, writers, composers, movies, and songs said Troeng Ngea is the name of her husband and Lay Hun Ky is her real name.

“Everybody called her Troeng Ngea that means she is the wife of Mr Troeng Ngea who was killed by the Khmer Rouge Regime in 1975,” Vandy said. He added that Mr Troeng Ngea was a Khmer professor who brought great honour to Khmer people at that time and people called Lay Hun Ky Ms Troeng Ngea to bestow upon her that great honour.

Lay Hun Ky put the author’s name as Troeng Ngea in her book to show her longest love and respect for her husband who was killed by the Khmer Rouge.

However, Troeng Ngea said once to local media before she became seriously ill that she was disappointed when Kon Khmer (the next generation of Khmer) wrote about the Khmer world incorrectly because they were focusing on learning a foreign language rather than their mother tongue.

“I am so happy to see my book is popular across the country which is still useful even through I wrote it in 1973 before the Khmer Rouge Regime,” Troeng Ngea told local media before she died.